تصرف عدوانی

تصرف عدوانی یکی از مهمترین دعاوی امور مالکیت است که در آن شخص بدون حقی بدون مجوز قانونی یا رضایت مالک، ملک را از تصرف مالک خارج کرده می‌کند.

تصرف عدوانی چیست؟

بر اساس ماده 158 قانون آئین دادرسی مدنی تصرف  غاصبانه عبارت است از ادعای متصرف سابق مبنی بر اینکه دیگری بدون رضایت او مال غیرمنقول را از تصرف وی خارج کرده و اعاده تصرف خود را نسبت به آن مال درخواست می‌نماید. به‌عبارت‌دیگر باید گفت هنگامی که شخصی ملکی را بدون اجازه و رضایت مالک از تصرف وی خارج می‌کند این جرم محقق می‌گردد.

انواع تصرف عدوانی

به‌طورکلی تصرف عدوانی به دودسته تقسیم می‌شود:

• تصرف عدوانی کیفری
• تصرف عدوانی حقوقی

تصرف عدوانی کیفری:

عبارت است از اینکه شخصی یک مال غیرمنقول متعلق به دیگری را بدون اجازه و رضایت مالک از تصرف وی خارج می‌نماید. مطابق با ماده 690 قانون مجازات اسلامی مجازات تصرف  همراه با قهر و غلبه در صورت احراز یک ماه تا یک سال حبس خواهد بود.

تصرف عدوانی حقوقی:

برابر با ماده 158 قانون آئین دادرسی مدنی دعوای تصرف به نحو غلبه حقوقی عبارت است از ادعای متصرف سابق مبنی بر اینکه دیگری بدون رضایت او مال غیرمنقول را از تصرف وی خارج کرده و اعادهٔ تصرف خود را نسبت به آن مال درخواست می‌نماید.

 تفاوت‌های میان تصرف عدوانی کیفری و حقوقی

همان‌طور که مشخص است باتوجه‌به تعاریف تصرف  غاصبانه کیفری و حقوقی میان این دو تفاوت‌هایی وجود دارد. این تفاوت‌ها عبارت‌اند از:

• احراز رکن روانی در متهم به متصرف عدوانی یکی از مهم‌ترین تفاوت‌ها میان تصرف  غصبی با کیفری است؛ زیرا که شخص متصرف از عدم استحقاق مال به خود باید اطلاع  کامل داشته باشد.
• در تصرف  غاصبانه حقوقی احراز سبق تصرف خواهان و لحوق تصرف خوانده ملاک است؛ ولی در تصرف  همراه با قهر و غلبه کیفری صرفاً احراز مالکیت ضرورت دارد.
• شروع به رسیدگی به تصرف  قهری کیفری با ثبت شکوائیه کیفری تصرف  غاصبانه صورت می‌گیرد ولیکن در نوع حقوقی نیاز به ثبت دادخواست تصرف  حقوقی است.

لازمه رفع تصاحب غاصبانه و رسیدگی به آن منوط به احراز مالکیت شاکی است و غیر شاکی نمی‌تواند شکایت کند و در   حقوقی سبق تصرف الویت دارد.

مجازات تصرف عدوانی

مطابقه با ماده 690 قانون مجازات اسلامی هر فرد اقدام به هر نوع تصرف از نوع  جبری یا به‌وجودآمدن مزاحمت یا ممانعت از حق در موردهای مذکور نماید به مجازات 1 ماه تا یک سال حبس محکوم می‌شود و دادگاه موظف به رفع تصرف یا رفع مزاحمت یا ممانعت از حق است.

دادگاه صالح به رسیدگی به تصرف عدوانی

دادگاه صالح به رسیدگی به تصرف  غاصبانه  از حیث کیفری دادسرا و دادگاه محل وقوع جرم و از حیث حقوقی دادگاه محل وقوع مال غیرمنقول است.

دعوای تصرف عدوانی در ملک مشاع

وفق رای شماره 3479 دیوان عالی کشور اگر یکی از شرکای ملک مشاعی اقدام به تصرف تمام ملک کند، سایر شرکا می‌توانند دعوای خلع‌ید یا رفع تصرف قهرآمیز مطرح کنند.

مدارک لازم برای  اثبات تصرف عدوانی

تأمین دلیل – قرار معاینه محل – کارشناسی – شهادت شهود – اقرار مرتکب – گزارش ضابطین انتظامی و در نهایت علم قاضی.

مرور زمان در جرم تصرف عدوانی

وفق رأي و‌حدت‌ رو‌يه شماره 659 ديوان عالي كشور نظر به اینکه تصرف  به نحو غلبه و جبر  یک جرم مستمر شناخته می‌شود شامل مرور زمان نمی‌گردد.

نمونه رای تصرف عدوانی کیفری

شماره دادنامه: ۹۳۰۹۹۷۰۲۲۴۲۰۰۱۴۶                مورخ: ۱۳۹۳/۰۲/۱۳

رای بدوی

در خصوص شکایت آقای م.ه. فرزند ع. علیه آقای ر.ی. دایر بر تصرف عدوانی و ممانعت از حق باتوجه‌به اوراق و محتویات پرونده و شکوائیه اولیه شاکی که مدعی است سال‌ها قبل متهم نزد خانم ز.ع. به جهت انجام امور باغبانی به استخدام درآمده و مشغول به کار بوده است و اکنون که باغ مرا به وی سپرده بودند تصرف نموده و از تخلیه آن امتناع می‌نماید و حتی از پول فروش محصولات به وی پرداخت نکرده است و با عنایت به اظهارات شاکی و شهود وی در کلانتری و دادگاه و هرچند مدعی است که باغ را از آقای ب.ع. خریداری کرده است؛ ولی ملاحظه می‌شود شاکی سبق تصرف بر ملک ندارد و آنچه محرز و مسلم است سبق تصرف متهم است، فلذا مستنداً به ماده ۱۷۷ از قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور کیفری به لحاظ‌نداشتن سبق تصرف حکم بر برائت متهم صادر و اعلام می‌نماید و شاکی به جهت احقاق حق به طرح دادخواست حقوقی ارشاد می‌شود. رای صادره حضوری محسوب و ظرف مدت بیست روز از تاریخ ابلاغ قابل‌اعتراض و رسیدگی در محاکم محترم تجدیدنظر استان تهران است.

رئیس شعبه ۱۰۲ دادگاه عمومی جزایی بخش لواسانات – پیران نسب

نمونه شکایت رفع تصرف عدوانی حقوقی

ریاست محترم دادگاه حقوقی…

احتراماً به استحضار می‌رساند،

به‌موجب سند مالکیت شماره…….،………… دانگ پلاک ثبتی………./……. بخش ………. واقع در………. متعلق به اینجانب است نظر به اینکه خوانده/خواندگان بدون اذن و اجازه اینجانب پلاک ثبتی مذکور را در تصرف غاصبانه خود گرفته و با وصف مراجعات مکرر از رفع تصرفات  همراه به  و قلع‌وقمع بنای بدون مجوز خوانده/خواندگان جزء پلاک ثبتی فوق‌الذکر و اجرت‌المثل ایام تصرف از تاریخ……لغایت صدور حکم به میزان ………. ریال به انضمام کلیه خسارات و هزینه دادرسی مورد استدعاست.

عندالاقضا برای اثبات ادعای خود و تعیین اجرت‌المثل ایام تصرف غاصبانه به معاینه و تحقیق محلی با جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری استناد می‌نماید. ضمناً نظر به اینکه خوانده در شرف احداث بنا در پلاک مذکور است بدواً صدور دستور موقت به منع وی از احداث بنا به استناد مواد 310 و 320 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در مورد مدنی و اجرای فوری آن نیز تقاضا می‌گردد.

وکیل دعوای تصرف عدوانی

پیشنهاد می‌شود برای پیشبرد پرونده‌های امور ملکی که نیاز به تخصص ویژه وکیل ملکی دارد حتماً از یک فرد آگاه و ماهر در این زمینه که بهتر است وکیل متخصص ملکی باشد کمک بگیرید.

باتکیه‌بر علم حقوقی و تخصص وکیل ملکی، می‌توان از نتایج مثبت پرونده و علاوه‌برآن پیشگیری از مشکلات و اشتباهات احتمالی بعدی تا حد زیادی اطمینان حاصل کرد.