مطابق ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی ” نفقه عبارتست از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض. “
اموری که ماده ۱۱۰۷ در قانون مدنی ذکر شده جنبه انحصاری ندارد و تمام وسایلی که زن، با توجه به درجه تمدن و محیط زندگی وضع جسمی خود بدان نیازمند است. تشخیص اینکه کدام وسیله را باید از ارکان نفقه زوجه شمرد با عرف است و ملاک ثابتی ندارد. در صورتی که زوجه از همسر خود تمکین ننماید مستحق نفقه نخواهد بود.
نفقه در عقد ازدواج موقت
زن در ازدواج دائم حق دارد از شوهرش نفقه دریافت کند. اما در ازدواج موقت، نفقه به زن تعلق نمی‌گیرد. مگر اینکه در ازدواج موقت، دریافت نفقه، شرط عقد باشد. در این صورت، نفقه حق قانونی و شرعی زن محسوب می‌شود. ماده ۱۱۱۳ قانون مدنی می‌گوید: «در عقد انقطاع، زن حق نفقه ندارد؛ مگر اینکه شرط شده باشد یا آنکه عقد، مبنی بر آن جاری شده باشد».
خروج زن از منزل و پرداخت نفقه
ماده ۱۱۱۴ قانون مدنی می‌گوید: «زن باید در منزلی که شوهر تعیین می‌کند، سکنی نماید؛ مگر آنکه اختیار تعیین منزل، به زن داده شده باشد». شوهر باید منزل مستقلی برای زن تهیه کند که متناسب با شأن او (زن) باشد. با وجود تهیه منزل متعارف و متناسب با شأن زن، اگر زندگی در آنجا موجب ضرر و زیان بدنی (آزار و اذیت) یا شرافتی زن باشد، خروج او از منزل موجب «نشوز» و «عدم اطاعت» زن نمی‌شود. در این صورت، نفقه تا زمان برطرف شدن مشکل (موجبات ضرر و زیان زن) به وی تعلق خواهد گرفت. ماده ۱۱۱۵ قانون مدنی می‌گوید: «اگر بودن با شوهر در یک منزل، متضمن خوف ضرر بدنی یا مالی یا شرافتی برای زن باشد، زن می‌تواند مسکن علی‌حده اختیار کند و در صورت ثبوت مظنه ضرر مزبور، محکمه حکم بازگشت به منزل شوهر نخواهد داد و مادام که زن در بازگشتن به منزل مزبور معذور است، نفقه برعهده شوهر خواهد بود».
نحوه مطالبه نفقه زن
الف) مطالبه نفقه معوقه و جاریه
در صورت استنکاف زوج از پرداخت نفقه زن زوجه باید برای مطالبه ی نفقه ، دادخواست مطالبه نفقه زوجه را به شورای حل اختلاف محل تقدیم نماید، در این صورت میزان نفقه با ارجاع به کارشناس معین و شوهر محکوم به پرداخت نفقه خواهد شد.کارشناس در خصوص تعیین میزان نفقه ضابطه واحدی ندارد و ار فردی به فرد دیگر متفاوت است و نمی توان حداقل و حداکثری برای آن در نظر گرفت.
ج) شکایت ترک انفاق
زوجه می تواند اقدام به طرح شکایت کیفری ترک انفاقنماید و چنانچه زوج نفقه را پرداخت نکرد زن می تواند حکم جلب وی را بگیرد و همچنین زوجه می تواند اموال زوج را توقیف کند.
طلاق به دلیل عدم پرداخت نفقه
- در دعوای مطالبه ی نفقه از طرف زوجه، بار اثبات بر عهده ی زوج است. چون اصل عدم آنست.
- در صورتی که زوج به مدت ۶ ماه نفقه زوجه را نپردازد زن حق طلاق خواهد داشت. در این خصوص زوجه باید بدوا اقدام به دادخواست حقوقی مطالبه نفقه نماید و بعد از صدور رأی محکومیت در مورد نفقه و در مرحله اجرا چنانچه زوج نفقه وی را نپردازد به استناد این دلیل حق طلاق خواهد داشت.
- اگر کسی توانایی مالی نداشته باشد که هم به زن و خویشاوندان نسبی نفقه دهد، نفقه زن بر دیگران مقدم خواهد بود.
- زن می تواند نفقه زمان گذشته خود را مطالبه کند در حالی که اقارب فقط نسبت به آتیه می توانند مطالبه نفقه نمایند.
- در صورت ورشکستگی یا فوت شوهر و عدم کفایت اموال او برای پرداخت دیون، طلب زن بابت نفقه بر سایر بدهی ها مقدم است.
- درصورتیکه زوجه در منزل شوهر زندگی می کند اصل بر پرداخت نفقه گذشته است در این صورت زوجه باید دلیلی مبنی بر عدم پرداخت نفقه ارائه نماید.
شرط استحقاق نفقه زن
۱- ازدواج دایمی بین زوجین : مطابق ماده ۱۱۰۶ قانون مدنی “در عقد دایم نفقه زن بر عهده شوهر است”. بنابراین در ازدواج موقت زن استحقاق نفقه را ندارد، مگر انکه در حین عقد شرط شده باشد.
۲- تمکین زن از شوهر : مطالبق ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی”هر گاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع نماید مستحق نفقه نخواهد بود. بنابراین تمکین شرط استحقاق زن جهت دریافت نفقه است.
مدارک لازم برای مطالبه نفقه زن :
۱ – کارت ملی
۲ – شناسنامه
۳ – سند ازدواج
۴ – دلایل اثباتی مبنی بر عدم پرداخت نفقه
مزایای داشتن وکیل خانواده خوب :
- بعد از مشاوره حقوقی و اعطای وکالت به وکیل خانواده نیازی به حضور شما در هیچکدام از مراحل دادرسی نمی باشد.
- در صورت حضور وکیل، مدت زمان مطالبه نفقه کمتر می باشد.
- چنانچه در مرحله ی بعد از قطعیت رأی و مرحله اجرا زوج نفقه زوجه را پرداخت نکند وکیل اقدام به حکم جلب او می کند.
- چنانچه مرد نفقه زوجه را پرداخت نکند وکیل می تواند نسبت به توقیف اموال زوج اقدام نماید.
- چنانچه زوجه قصد طلاق داشته باشد وکیل خانواده می تواند طلاق زوجه را ( به علت عدم پرداخت نفقه ) بگیرد.
