تعلیق در ضمان چیست
تعلیق در ضمان مثل این که ضامن قید کند که اگر مدیون نداد من ضامنم، باطل است ولی التزام به تأدیه ممکن است معلق باشد.
عقد ضمان چه ارکانی دارد
ضمان در لغت به معنی متعهد شدن و برعهده گرفتن است و در اصطلاح حقوقی اشتغال قهری ذمه یا التزام به پرداخت مال می‌باشد به عبارت دیگر ضامن مالی را که پرداخت آن بر عهده شخص دیگری است قبول و برعهده می‌گیرد.
عقد ضمان شامل 3 رکن می‌باشد:
1- ضامن: کسی است که ضمانت می‌کند،
2- مضمون عنه: کسی که ضامن از طرف او ضمانت می‌کند
3- مضمون له: کسی که ضامن برای او ضمانت می‌کند.
انواع ضمان
بهترین وکیل قم در مورد انواع عقد تملیکی اظهار می‌دارد ضمانت چند حالت دارد که بصورت اختصار در این مقاله توضیح خواهیم داد.
اول- ضمان قهری
ضمان قهری یعنی شخص ملزم به جبران ضرری است که هیچ قرارداد و عقدی بین طرفین وجود ندارد. به موجب ماده ۳۰۷- امور ذیل موجب ذمه قهری است:
غصب و آنچه که در حکم غصب است، اتلاف، تسبیب، استیفا.
دوم- ضمان غرور
ضمان غرور زمانی محقق می‌گردد که شخصی عملی انجام دهد که این عمل موجب فریب خوردن یا مجهول ماندن شخص دیگری گردد و بر اثر همین فریب دچار ضرر و زیانی گردد.
براین اساس شخص فریب دهنده (غار) ضامن شخص فریب‌خورده ( مغرور) است و باید خسارت او را بپردازد .
سوم- ضمان معاوضی
ضمان معاوضی یا ضمانت تلف مبیع قبل از قبض عبارت است از این که به موجب ماده 387 قانون مدنی اگر مبیع قبل از تسلیم تلف شود، فروشنده ضامن است و بیع فسخ می‌شود و ثمن باید به مشتری برگردد.
چهارم- ضمان ید
ضمان ید را به نام قاعده علی الید که همگی دارای یک معنا هستند تعریف کرده‌اند که براساس آن هر کسی بر مال دیگری ید و سلطه داشته باشد ضمان و مسئول آن مال خواهد بود.
براساس قاعده « علی الید » هر کس بدون اجازه مال دیگری را تصرف کند، ضامن آن است، و باید عین مال را به وی برگرداند.
پنجم- ضمان دَرَک
ضمان درک بدین معناست که هریک از بایع و خریدار نسبت به مستحق‌للغیر درآمدن مبیع و ثمن مسئولیت دارند.
توضیح آنکه در یک معامله شخصی که کالایی را فروخته یا خریداری کرده است نگران است که ثمن خریدار یا مثمن یا همان مبیع متعلق به شخص دیگری غیر از متعاملین باشد که می‌تواند.
وکیل عقد ضمان توضیح می‌دهد مستفاد از ماده ۳۹۰ قانون مدنی مقرر می‌دارد: اگر بعد از قبض ثمن، مبیع کلاً یا جزءاً مستحق‌للغیر درآید بایع ضامن است اگر چه تصریح به ضمان نشده باشد»
بنابراین شخص می‌تواند برای جبران زیان احتمالی که از ناحیه پرداخت ثمن یا تحویل کالا در فرض مال دیگری بودن، متوجه او می‌شود، ضامن بگیرد تا درصورتی‌که معلوم شود یکی از آن دو مال دیگری است، مضمونله به ضامن رجوع و زیان وارد شده را از وی دریافت کند. به ضمانتِ جبرانِ زیانِ ثمنِ پرداختی یا مثمن تحویل شده، زمان عهده یا دَرَک گویند
دامنه شمول قاعده ضمان درک
ضمان درک، در کلیه عقود معوض جریان داشته و ذکر آن در باب بیع، صرفاً از جهت غلبه بوده و جایی که ثمن نیز عین معین باشد، این قاعده در ثمن نیز جاری است.
سؤال: نحوه محاسبه خسارت در ضمان درک مبیع چگونه است؟
وکیل تنظیم قرارداد ضمان پاسخ می‌دهد: چنانچه ملک مبیع مستحق‌للغیر در آید، خسارت وارده به‌عنوان ضمان درک به نرخ روز مبیع محاسبه و از بایع اخذ می‌شود.
سؤال: خسارت در ضمان درک مبیع چطور محاسبه می‌شود؟
پاسخ: خسارت ناشی از مستحقٌ للغیر درآمدن مبیع، معادل تفاوت قیمت مبیع در زمان انعقاد قرارداد و قیمت روز مبیع می‌باشد.
در همین زمینه شعبه ۱۸۲ دادگاه حقوقی تهران در دادنامه شماره ۹۱۰۹۹۷۰۲۲۰۶۰۱۳۴۹ مورخ ۱۳۹۱/۱۰/۲۷ اشعار می‌دارد:
خسارات ناشی از بطلان بیع (از جمله ناشی از مستحقٌ للغیر بودن مبیع) شامل افزایش قیمت مورد معامله، پس از عقد نبوده، بلکه شامل مخارج و خساراتی است که مشتری در معامله متحمل می‌شود.
ضمان ذمه به ذمه
در این نوع ضمان، ذمه ضامن به ذمه مضمون عنه (مدیون اصلی) اضافه می‌گردد.
به عبارت ساده‌تر تا قبل از تحقق عقد ضمان فقط مدیون اصلی (مضمون عنه) در مقابل طلبکار (مضمونله) مسئولیت پرداخت را برعهده داشت و حالا، ضمان نیز به همراه مدیون اصلی در مقابل طلبکار مسئول می‌باشد.
ضمان ذمه به ذمه عرضی
نظریه مشورتی شماره ۷/۹۸/۱۲۵ اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
مستفاد مواد از ۲۴۹ و ۳۰۹ و ۳۱۴ و ۴۰۳ و ۴۰۴ قانون تجارت، مسئولیت تضامنی به این معناست که تمام مسئولین در عرض یکدیگر قرار دارند به‌طوری‌که مضمونله می‌تواند برای وصول تمام یا برخی از مال یا دین مورد ضمانت به هرکدام از آنها هم زمان یا در زمان‌های مختلف مراجعه کند، به‌عبارت‌دیگر مسئولیت تضامنی هر بدهکار شامل مسئولیت اجرای تمام تعهد می‌شود .
سؤال: در صورت توقیف مال از احد از محکوم علیهم آیا این امر مانع از بازداشت و جلب سایر محکومین در راستای اعمال ماده ۳ قانون نحوه محکومیت‌های مالی خواهد بود یا خیر؟
پاسخ: در فرض سؤال درصورتی‌که کل محکومٌ به از اموال یک نفر از ضامنین توقیف شده باشد، توقیف اموال دیگر محکومین تضامنی یا اجرای مقررات ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی مصوب ۱۳۹۴، در مورد آنها فاقد مجوز قانونی می‌باشد.
سؤال: امکان مراجعه هم‌زمان دارنده سند تجاری به ضامن و صادرکننده سند وجود دارد؟
پاسخ: بله وجود دارد.
برابر با در کلیه مواردی که به‌موجب قوانین یا موافق قراردادهای خصوصی ضمانت تضامنی باشد طلبکار می‌تواند به ضامن و مدیون اصلی مجتمعاً رجوع کرده یا پس از رجوع به یکی از آنها و عدم وصول طلب خود برای تمام یا بقیه طلب به دیگری رجوع نماید.
برای دریافت مشاوره حقوقی از وکیل عقد ضمان و ضمانت‌نامه و کسب راهکارهای قانونی در تنظیم قرارداد با شماره‌های مندرج در سایت تماس حاصل فرمایید.
تعلیق ضمان به شرایط صحت آن
وکیل متخصص در عقد عهدی بیان می‌دارد تعلیق ضمان به شرایط صحت آن مثل آن است که ضامن اعلام می‌کند که اگر مدیون یا همان مضمونه عنه بدهکار باشد من ضامن هستم که این نوع تعلیق موجب بطلان عقد نمی‌شود.
دلیل عدم بطلان عقد ضمان در این نوع آن است که درج این شرط موجب خروج عقد از فعلیت و تنجیز نمی‌باشد به عبارت دیگر تعلیقی موجب بطلان این عقد می‌شود که معلق علیه، خارج از شرایط صحت عقد باشد.
موارد فسخ عقد ضمان
فسخ عقد ضمان زمانی محقق می‌گردد که ضامن معسر باشد و مضمون له از این موضوع مطلع نباشد.
بر اساس ماده 690 قانون مدنی، در ضمان شرط نیست که ضامن مالد‌ار باشد اما اگر مضمونله در وقت تعهد به عدم تمکن ضامن جاهل بوده باشد، می‌تواند عقد را فسخ کند.
صورت دیگر فسخ عقد تعهد آور این است که مضمونله یا ضامن یا هر دو برای خودشان در ضمن عقد ، حقّ فسخ بگذارند.
در جواز اشتراط خیار فسخ بین فقها اختلاف است ولیکن دلیلی که اثبات نماید،در این عقد ،درج شـرط خیار صحیح نیست، ارائه نشده است، فلذا با تمسک به عمومات باب شروط، باید معتقد شـد که درج شرط خیاردراین عقد لازم ، نظیر بیشتر عقود دیگر مانعی ندارد.
نمونه دادخواست فسخ عقد ضمان به لحاظ جهل مضمون له
خواهان:
خوانده :
ریاست محترم مجتمع قضائی( دادگستری )…..
با سلام – احتراما به استحضار عالی می‌رساند اینجانب مبلغ….ریال از شخصی به نام …..طبکار بودم که به طرفیت نامبرده اقامه دعوا نموده و نهایتا حکم بر محکومیت وی صادر گردید که در حین اجرای حکم خوانده در اجرای احکام حاضر حاضر شده و به موجب قرارداد تعهد مورخه …. دین محکوم علیه را تعهد نموده حالیه متوجه شده‌ام که ضامن هیچگونه مالی نداشته و پرونده‌های زیادی در دادگستری داشته است که حکم اعسار از پرداخت محکوم به نیز درمورد وی صادر شده است. که اینجانب درموقع کفیل شدن به عدم تمکن مالی خوانده جاهل بوده‌ام.
لذا با تقدیم این دادخواست مستندا به مواد ۶۹۰ قانون مدنی و مواد ۱۹۸ و ۵۱۹ قانون آئین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی بر فسخ عقد با احتساب کلیه خسارات قانونی مورد استدعاست.
دلایل بطلان تعلیق در ضمان
چرا تعلیق در ضمان باطل است ؟
وکیل عقد تملیکی و عهد ی پاسخ می دهداز شرط صحت عقد آن است که باید ثابت و پایدار باشد، که در لسان علمی می‌گویند: «مُنجَّز باشد و معلَّق نباشد.»
به بیان دیگر یعنی ضامن باید بدون هیچ قید شرطی به مضمونله بگوید: «من طلب شما را بر عهدۀ خودم گرفتم!» این منجزّ است.
امّا اگر ضامن پرداخت را معلَّق به شرطی بنماید، مثلاً بگوید: «من طلب شما را بر عهدۀ خودم گرفتم اگر آن مدیون از عهدۀ پرداخت دیْن برنیاید!» این معلَّق به شرط است و باطل است.
همچنین است اگر ضامن بگوید: «من طلب شما را به عهدۀ خودم گرفتم اگر آن مدیون تا یک ماهِ دیگر نتواند بپردازد!» این هم معلَّق است و باطل است؛
یا اینکه بگوید: «من طلب شما را به عهدۀ خودم گرفتم اگر پدر من اجازه بدهد!» باز هم می‌بینیم باطل است.
نکته اساسی آن است اگر انسان هر قیدی را به عنوان تعلیق در اخذِ ضمان وارد کند، موجب بطلان آن است و اصلاً معامله باطل است؛
بنابراین ضمان حتماً باید منجَّز باشد و ضامن بگوید: «من بر عهدۀ خودم گرفتم بدون هیچ شرطی!»
شرایط صحت عقد ضمان
وکیل خوب در قم در خصوص شرایط صحت عقد توضیح می‌دهد :
- شرط اول آن است که وفق ماده 684 قانون مدنی مورد ضمان باید مال باشد.
- شرط دوم مورد تعهد باید معین باشد چرا که تعهد پرداخت یکی از چند دین، به نحو تردید باطل است
- شرط دیگر صحت عقد این است که مال مورد ضمانت در هنگام ضمان بر ذمّۀ مضمون عنه ثابت باشد؛
ماده ۶۹۱ قانون مدنی در همین زمینه مقرر می‌دارد تعهد دینی که هنوز سبب آن ایجاد نشده است، باطل است.
شرط دیگر صحت این عقد لازم عبارت است از اینکه مال مورد تعهد معیّن و مشخّص باشد.
پیرو همین موضوع ماده 694 قانون فوق اعلام می‌دارد تعهد پرداخت یکی از چند دین بنحو تردید باطل است.
لازم به توضیح است بر اساس ماده 686 قانون مدنی اهلیت نیز یکی از شروط اساسی صحت عقد است .
سوال- مضمون له چه زمانی می‌تواند به ضامن رجوع نماید؟
پاسخ:
مضمونٌ له پیش از مطالبه طلب از ضامن، باید به مضمونٌ عنه مراجعه نموده؛ و تنها در صورت عدم تأدیه توسط وی، موضوع تعهد را از ضامن مطالبه نماید.
نکته: می‌توان در عقد ضمان شرط نمود که طلبکار، در صورتی می‌تواند برای مطالبه حق خویش، به ضامن مراجعه نماید که قبل از آن، به مدیون مراجعه نموده و وی، از تأدیه طلب او خودداری نموده باشد.
لازم به ذکر است براساس ماده 793 ضامن نمی‌تواند در ضمان تضامنی درخواست نماید که مضمون له برای استیفای طلب ابتدا به اموال مدیون مراجعه نماید.
ضمانت پدرشوهر یا شخص ثالث از مهریه عروس
شرایط گرفتن مهریه از پدر شوهر چیست؟
بهترین وکیل مهریه در قم خاطرنشان ساخت براساس قانون مهریه تکلیفی است که پرداخت آن بر عهده شوهر می‌باشد و پدرشوهر تکلیف قانونی نسبت به پرداخت آن ندارد.
در مواردی، پدر شوهر جهت پشتیبانی و حمایت پرداخت مهریه از جانب پسرش را در عقد نامه تعهد می‌نماید که در این شرایط، زوجه می‌تواند از پدر شوهر خود مطالبه مهریه نماید.
در خصوص تکلیف قانونی پدرشوهر یا شخص ثالث به پرداخت مهریه آن است، ضامن درصورتی مسئولیت پرداخت مهریه را دارد که تعهد پرداخت مهریه را به صورت قانونی و در سند نکاحیه به امضاء رسانده باشد.
بنابراین تعهد عرفی پدرشوهر از پرداخت مهریه کفایت نمی‌کند و می‌بایست به عنوان شرط ضمن عقد سند نکاحیه باشد.
نمونه استفتاء در خصوص ضمان عرفی پدرشوهر از مهریه
پرسش :
اگر پدر شوهر ضامن پرداخت مهریه نشده باشد اما عرفا در یک منطقه‌ای مهریه را پدر شوهر پرداخت می‌کند آیا در صورت فوت پدر شوهر مهریه عروس‌ها جزء بدهی‌های او محسوب شده است ؟
پاسخ :
در صورتی که در عرف محل به قدری شایع باشد که به منزله شرط ضمن عقد محسوب شود باید از اموال او پرداخت شود.
منبع: پایگاه اطلاع رسانی دفتر حضرت آیت الله مکارم شیرازی
نکته حائز اهمیت و اساسی در تعهد مهریه آن است که همانطور که در مطالب بالا اشاره کردیم تعهد به پرداخت مهریه باید منجز باشد و منوط به شرطی نشده باشد.
بنابراین :اگر در سند نکاح قید شده باشد در صورت استنکاف زوج از پرداخت مهریه، پدر وی متعهد به پرداخت آن باشد، از مصادیق تعلیق در ضمان محسوب شده و تعهدی باطل است.
در زیر نمونه دادنامه بطلان تعلیق عقد ضمان ارائه می‌گردد.
وکیل عقد ضمان
موسسه حقوقی و داوری کاتبان حقیقت گستر عادل در قم با در اختیار داشتن وکلای پایه یک و متخصص در امور حقوقی و مشرف به قوانین و مقررات مربوط به عقد عهدی و تملیکی آمادگی قبول وکالت در دفاع از حقوق شما در پرونده عقود مدنی و مشاوره و تنظیم دادخواست‌های مرتبط از جمله دادخواست بطلان عقد و دادخواست فسخ عقد و … را در اختیار شما عزیزان قرار می‌دهد.
جهت مشاوره با وکیل دعاوی حقوقی و به طور تخصصی‌تر با وکیل عقود تعهدی در تهران و قم با ما تماس بگیرید.
